Του Δρα Νικόλα Πάρη, Ανώτερου Λειτουργού Πολιτικής Άμυνας

Αποτελέσματα εργαστηρίου της Επιτροπής για ανθρωπιστικά θέματα και την πολιτική προστασία

Οι κίνδυνοι στην Ευρώπη μεγαλώνουν λόγω κλιματικής κρίσης, υπερεξάρτησης από ηλεκτρονικά συστήματα, υπερσυγκέντρωσης πληθυσμών σε πόλεις και απειλών τρομοκρατίας. Ιδιαίτερα οι τελευταίες έχουν, τα τελευταία χρόνια, έντονο το στοιχείο ΡΒΧΠ (ραδιολογικές, βιολογικές, χημικές, πυρηνικές). Υπάρχει, λοιπόν, η ανάγκη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τον εντοπισμό, την πρόληψη και την προετοιμασία έναντι αυτών των νέων απειλών. Κρίσεις αυτού του τύπου αναμένεται να είναι σύνθετες, δεδομένου ότι είναι δυνατόν να συνοδεύονται από έκρηξη, πυρκαγιά, σύνθετες απειλές για την υγεία και ανάγκη κινητοποίησης πολλών υπηρεσιών ταυτόχρονα. Επιπρόσθετα, σε ένα επεισόδιο μεγάλης κλίμακας, είναι δυνατόν να μην επαρκούν οι δυνατότητες ενός κράτους-μέλους της ΕΕ και να ζητηθεί συνδρομή μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας.

Αυτό ήταν το θέμα εργαστηρίου της τρέχουσας προεδρίας της Φινλανδίας, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που έγινε στο Ελσίνκι, 22-23 Ιουλίου 2019 και στο οποίο έλαβε μέρος και η Πολιτική Άμυνα. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται πλέον στην πρόληψη, η οποία κινείται σε τέσσερεις άξονες: α) Τη μείωση της διαθεσιμότητας πρώτων υλών ΡΒΧΠ, β) την προετοιμασία των αρμοδίων Υπηρεσιών για τέτοιου είδους περιστατικά, γ) την δυνατότητα αλληλοβοήθειας εντός της ΕΕ και δ) την ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων σε σχέση με το θέμα. Για το σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συστήσει Συμβουλευτική Επιτροπή, που απαρτίζεται από ειδικούς από τα κράτη-μέλη.

Οι εθνικές εκτιμήσεις κινδύνων, των Κρατών-Μελών, διεξάγονται κάθε τρία χρόνια. Για το ειδικό αυτό θέμα, όμως, πανευρωπαϊκή αξιολόγηση κινδύνου διεξάγεται κάθε έξι μήνες, ενώ υπάρχουν και χρηματοδοτικά προγράμματα για την ανάπτυξη εθνικών ικανοτήτων αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών. Πέρα, όμως, από το επιχειρησιακό μέρος της προετοιμασίας, απαιτείται και στρατηγική αντιμετώπιση από τα κράτη-μέλη, τα οποία πρέπει α) να συμπεριλάβουν την εθνική εκτίμηση κινδύνων στις διάφορες συγγενικές στρατηγικές τους: για το περιβάλλον, για την οικονομία και για κοινωνικά θέματα, β) να έχουν σχέδια αντιμετώπισης σύνθετων κρίσεων και γ) να αντιμετωπίζουν το όλο θέμα διαχείρισης κινδύνων μέσα στο πλαίσιο Σεντάι των Ηνωμένων Εθνών για μείωση των καταστροφών. Η Πολιτική Άμυνα παρακολουθεί τα τεκταινόμενα και έχει υπερκαλύψει τις θεσμικές της υποχρεώσεις έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ότι αφορά τον καταρτισμό εθνικών αξιολογήσεων κινδύνου και ετοιμασία στρατηγικής για τη μείωση κινδύνων.

Πέρα όμως από τα πιο πάνω, σύμφωνα με τα πορίσματα του εργαστηρίου, υπάρχει η ανάγκη εμπλοκής ολόκληρης της κοινωνίας, στα πλαίσια αυτοπροστασίας. Οι πολίτες πρέπει να εμπλέκονται από τα αρχικά στάδια της αναγνώρισης κινδύνων, να έχουν γνώση των σχεδίων αντιμετώπισης, να ενημερώνονται για θέματα κινδύνων και να λαμβάνουν μέτρα αυτοπροστασίας (all of society approach). Επίσης, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης του πληθυσμού, μέσω κινητών τηλεφώνων, είναι μια θεσμική υποχρέωση η οποία πρέπει να υλοποιηθεί από όλα τα κράτη-μέλη μέχρι και το 2022. Τέλος, θα πρέπει να υπάρχει διασύνδεση όλων των κινδύνων μεταξύ τους, είτε πρόκειται για φυσικούς, είτε τεχνολογικούς είτε άλλους (holistic approach).